13 dec 2012

Triple Criminal

door Joost Borm

In tijden van crises is enige reflectie altijd op zijn plaats. Voor pensioenfondsbestuurders als mijzelf is het al een kleine vijf jaar crisis, dus mag worden verwacht dat een voortdurende staat van bezinning achter ons als pensioenfondsbestuurders ligt.

Het wordt dan ook tijd om eens een tussenbalans op te maken: welke wijsheden en veranderd gedrag heeft dit ons allemaal opgeleverd?

Een belangrijk thema daarbij betreft natuurlijk het vraagstuk van risicobeleid. Hoe weten we zeker dat een pensioenfonds het risicobeleid goed op orde heeft? Dat weloverwogen de balans is opgemaakt tussen enerzijds verantwoord risico, en daaraan gekoppeld anderzijds de kansen op rendement? Risicobeheer is hot, en terecht!

Voor beleggingen betekent dit dat er door pensioenfondsbesturen mandaten zijn vastgelegd: welke producten, welke sectoren, welke regio’s, welke bedrijven en welke beleggingsinstrumenten kunnen in welke mate en verhouding worden gebruikt door dit specifieke pensioenfonds?

Dat alles om tot een evenwichtig risicobeleid te komen.

Om zo’n mandaat goed te formuleren, moeten risicokwalificaties worden toegekend aan regio’s, bedrijven, etc. … Dit alles vereist gedegen onderzoek en is kostbaar. Logisch dat die bezigheid ‘in de markt’ als een specifiek vakmanschap, aan specialistische bureaus wordt uitbesteed: aan de zogeheten ratingbureaus, zoals Moody’s, Fitch of Standard & Poor’s. Allemaal bureaus made in the USA.

Eind vorige maand was er het documentairefestival IDFA. In dat kader was documentairemaker Charles Ferguson in ons land, de maker van de onthullende documentaire ‘An Inside Job’, uit 2010. Een steengoede documentaire over de bankencrisis. In die documentaire worden de ratingbureaus niet gespaard.

Controle op de ratingbureaus is ver te zoeken. De belangen zijn groot en de waardeloze bundels hypotheken, die de bankencrises hebben ingeleid, zijn als Triple A door deze jongens beoordeeld. Een rode draad door de documentaire! Banken maken nieuwe producten > financieren vervolgens de ratingbureaus om die producten te raten > die rating blijkt steeds Triple A > en financiële instellingen varen hierop blind…. Totdat het fout loopt en de afnemers triple het haasje zijn.

En uit niets blijkt dat de governance van deze ratingbureaus - familieleden van Dagobert Duck - inmiddels is verbeterd. Leve de vrije markt van het vrije Westen!

Hoe moet een pensioenfondsbestuurder hier nu een les uit trekken? Allereerst door de eigen vermogensbeheerder geen mandaat te geven dat is gebaseerd op gepapegaai van deze ratingbureaus. Pensioenfondsbesturen en hun vermogensbeheerders zullen zich moeten kunnen baseren op eigen data-analyses van risico’s.

Daarbij zou Europese samenwerking ten aanzien van research en governance tot respectievelijk lagere kosten én grotere betrouwbaarheid kunnen komen. Een prachtige uitdaging voor de Europese instituties, maar iets in mij zegt dat dit wel niet van de grond zal komen …..

Triple merde & Scheiße!